Kültür Vadisi Projesi
Zeytinburnu Kültür Vadisi Proje alanı, Roma Döneminde başlayan, Bizans Dönemi ile gelişen ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze kadar ulaşan çok zengin ve değerli bir geçmişe sahiptir. İstanbul’un fethi sırasında Osmanlı Ordusu’nun üzerinde konuşlandığı ve daha sonra çeşitli tarihsel olayların cereyan ettiği ve bunların günümüze kadar kalıntılarının yer aldığı tarihi bir bölgedir. Çok zengin kültürel değerlere ve mimari mirasa sahip bir bölgededir. Bölge sur dışının ilk yerleşilen alanlar olmuş ve tarihi süreklilikte önemini günümüze kadar korumuştur. Alan çok çeşitli işlevdeki ve üsluptaki binaların bir araya geldiği bir alan olmuştur.
Kültür Vadisi Proje Alanı; hem 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Merkezince, Dünya Mirası Alanı Listesine alınan “İstanbul Tarihi Alanları – Karasurları Dünya Miras Alanı” sınırları içinde ve hem de “Karasurları Dış Koruma Bandı” sınırları içerisinde yer almaktadır. İstanbul surları II. Thedosius zamanında inşa edilmeye başlanmış ve dört yıl süren çalışmaların ardından 25 Ağustos 413 tarihinde bitirilmiştir. Üç bölge ve 22 km’den oluşan İstanbul surlarının Zeytinburnu sınırları içerisinde kalan bölümüne “kara surları” ismi verilmiştir.
Tarihi Yarımada’nın batısında yer alan proje alanı ve Tarihi Yarımada ile komşu durumda bulunmaktadır. Surlar boyunca uzanan 240 hektarlık alanı kapsamaktadır.
Zamanla içinde yanlış yapılaşma kararları ve kontrolsüz uygulamalar sebebiyle, Zeytinburnu’nun sahip olduğu kültürel ve tarihi değerleri yitirmek tehlikesine karşı karşıya gelmiş ve bu tehlikeyi bertaraf etmek amacıyla Kültür Vadisi Projesi uygulamaya alınmıştır. İstanbul tarihinde önemli olaylara tanıklık etmiş ve bugüne kadar ayakta kalmayı başarmış tarihi ve kültürel değerler Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi ile hem kent hayatına katılması hem de İstanbul için bir kültür odağı haline gelmesi hedeflenmiştir.
Bizans Dönemi ve Fetih’ten sonra İstanbul’un surlar dışındaki yerleşim yerlerinden olan Merkezefendi Cami ve Külliyesi, Merkezefendi Hamamı, Merkezefendi Harem Binası, Merkezefendi Darulkurrası, Merkezefendi Fırın Binası, Yenikapı Mevlevihanesi, Hacı Mahmut Ağa Mescidi, Meryemana Balıklı Rum Kilisesi ve Balıklı Ayazması, Seyitnizam Cami, Balıklı Rum Hastane Yapıları, Surp Pirgiç Ermeni Hastanesi binaları, Fatih Cami, Kara Mustafa Paşa Cami, Erikli Baba Tekkesi ve bütün bunların çevresindeki Sivil Mimari örnekleri ve diğer anıtsal yapılanmalar, Çeşmeler, kapılar vb. ile tarihi birçok önemli şahsiyetlerin medhfun bulundukları mezarlıklar ve Tazminat’tan sonra oluşturulan gayrimüslim mezarlıkları ile Tarihi Surdibi önemli tarihi ve kültürel değerlerinden bir kaçıdır.
İstanbul 1 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 19/06/1981 tarih ve 12850 sayılı karar ile “Sit Alanı” ilan edilmiştir.
16/06/2005 tarih ve 5366 sayılı “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun” kapsamında Sur Tecrit Alanı sınırları içinde kalan alan 5366 sayılı Kanun ve yönetmeliği gereği, 24/05/2006 tarih 2006/10502 sayılı Bakanlar Kurulu Karan ile “Yenileme Alanı” ilan edilmiş olup, karar 23/06/2006 tarih 26207 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
İstanbul tarihi yarımadası dışında ancak Sur etki alanı içinde olan, birden fazla ve birbirinden farklı çekim odakları ile tanımlanan 4 büyük odak mevcuttur. Merkezefendi Cami çevresi, Mevlevihane çevresi, Meryemana Balıklı Rum Kilisesi ve Balıklı Ayazması çevresi, Seyyid Nizam Cami çevresi önemli odakları oluşturmaktadır. Bu odaklar ile çevrelerindeki yapılanmalar Kültürel Odakları, bu odakları birleştiren aks ise Kültür Aksını oluşturmaktadır.
Kültür Vadisi Projesi kapsamında bölgedeki tarihi iskân alanları ile bu alanın güneyinde yer alan mevcut konut alanlarında bulunan sağlıksız yapıların iyileştirilmesi ve bunun Zeytinburnu iskân alanları için örnek teşkil etmesinin amaçlandığı projede ayrıca tarihi mezarlıklar, eski mahallelerin yok olması ile ortaya çıkmış boş alanların çevre koşulları dikkate alınarak düzenlenmesi, kirletici ve seviyesiz imalat alanlarının plan kararları çerçevesinde bölge dışına çıkarılması ve restorasyonu gereken alanların tayin edilerek, restorasyonu ile tarihi kültürel değere sahip yapılara çağdaş ihtiyaçlara cevap verecek şekilde uygun bir işlev kazandırılarak, bölgenin kültürel, turizm ve ticaret potansiyelini değerlendirecek plan kararları ile tarihî, kültürel ve sosyal mekânların iyileştirilmesi ve sosyal ekonomik yapısı ile bütünleşmesini sağlamak projede yer alan temalar arasında yer almaktadır. Kültür aksı içinde kalan kültür odakları, odakları birbirine bağlayan aks, mezarlık duvarlarının iyileştirilmesi düzenleme çalışmalarının yanı sıra konut, ticaret, okul, yurt ve diğer donatı alanları ile ilgili iyileştirme ve geliştirme projelerini kapsamaktadır. Sur Tecrit Alanında, Kültür Vadisi Aksı; içinde barındırdığı tarihsel değerler nedeniyle kültür turizmi açısından uluslararası düzeyde önemli cazibe alanlarından biri haline getirilmesi, aks üzerinde yeşil, spor, kültür hizmet alanları ile bütünleştirilmesi hedeflenmektedir. Avan projelerdeki her bir karar, emsal ve yükseklikler bölgenin önemine ve potansiyeline değer katacak ölçüde, çevre yapılarını geçmeyecek şekilde ve Koruma Kurulu onayı ile belirlenmiştir. Konut alanları ile ilgili projelerde Projesi ile eşzamanlı olarak uygulama sürecine geçen mülk sahipleri belediye ile anlaşmış, yerlerini yıkıp yenilemiş, mümkün olduğu kadar herkesin yerinde, kendi parselinde kalabileceği yapılaşmaya gayret edilmiştir. Uygulamaların büyük çoğunluğu tamamlanmıştır.
Kültür Vadisi Projesi “Restorasyon Projeleri” ile “Yenileme Projeleri” kapsamında hazırlanmıştır. İlçe genelinde gerçekleştirilen envanter çalışması sonucunda, kültürel varlık ve mimari miras olarak tespit edilmiş ve Koruma Kurulunca tescilleri yapılmış, projelendirilmiş, yıkılmış ya da atıl bulunan 49 tarihî eserin neredeyse tamamı yenilenmiştir.
Proje söz konusu yasa kapsamından etaplar halinde hazırlanmış ve uygulamaya koyulmuştur. 5 etaptan oluşan Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi’nin 1. Etabı, “Kültür Odaklarını Sağlıklaştırma Projesi”, Sur tecrit alanında bulunan dört farklı kültürel ve tarihi odağın bütünleşmesini sağlayan bir Kültür Yolu projesidir. Bu proje kapsamında, tarihi ve kültürel değerleriyle ön plana çıkan dört odağın sağlıklaştırılması, bu aks çevresindeki tarihi Müslüman ve Gayrimüslim mezarlıklarının bu kentsel tasarım projesi içerisinde kentsel yaşama dahil edilmesi öngörülmüştür. Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi’nin 2. Etabı, gelişme alanlarında, yeni konut alanlarında; Sur Koruma bandında olması nedeniyle bu kültürel çevreye ve tarihi yapılara uygun gelişmeler önerilmiştir. Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi’nin 3. Etabı, Merkezefendi Cami ve çevresi olan bu etap Yenileme Alanı’nda geçmişteki sokak dokusu korunarak köhneleşmiş yapılar yenilenmiştir. Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi’nin 4. Etabı, 700 Yıl. Parkı ve Çevresi’ ni kapsayan bu etap proje alanında yoğun donatılar bulunmasına rağmen bu yapıların iyileştirilerek eğitim ticaret ve turizm fonksiyonunun güçlendirilmesi istenmektedir. Eğitim, sağlık, turizm-ticaret alanları, donatı alanlarını içermektedir. Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi’nin 5. Etabı, Sur tecrit alanında geçmişten gelen konut dokusu ve kültürüyle anılan, deprem riskli yapıların yoğun olarak bulunduğu, Arnavut mahallesi olarak olarak tanımlanan alan için “Kentsel Dönüşüm” projesi planlanmıştır. Yerinde dönüşüm hedeflenen alan Riskli alan ilan edilerek, kentsel dokuya uygun proje üretilecektir. Yeni inşa edilecek sivil yapıların hem Osmanlı Mahallesi olarak anılan Tescilli Sivil mimari örneklerinin yoğun olduğu alan ile uyumlu hem de üniversite kampüs alanı olarak gelişecek alan için uygun olması öngörülmektedir. Çalışmalar TOKİ ile birlikte yürütülmektedir. Tüm etaplarda restorasyon çalışmaları, çevre düzenleme vb. çalışmaları da yapılmıştır.
Kültür Vadisi Projesi kapsamında projeler; Restorasyon Projeleri ile Yenileme Projeleri, (Avan ve mimari uygulama projeleri) olarak hazırlanmış ve Koruma Kurulu onayına sunulmuştur.
Zeytinburnu Mozaikleri’nin bulunduğu, 25 yıl boyunca Zeytinburnu Belediyesi Başkanlık binası olarak kullanılan tarihi yapının olduğu alan, mozaiklerin ait olduğu Geç Roma-Erken Bizans döneminin ardından aslında uzunca zaman savaş meydanıydı. 18’inci yüzyılda Osmanlı Dönemi’nde ise Sultan İkinci Mahmud döneminde Cebehane Hastanesi, 1847 yılında Halil Paşa tarafından askeri hastane olarak tahsis edildi. Daha sonra subay çocukları için yurt, askerlik şubesi, tanzim satış yeri ve ardından 25 yıl Zeytinburnu Belediyesi başkanlık binası olarak hizmet etti. Belediye yeni binaya taşınınca da üç yıl süren bir restorasyon süreci başladı. Restorasyon sırasında M.S. 5. yüzyıl olduğu sanılan Roma dönemi mozaiği bulundu. Mozaik camdan bir koruma altına alınarak ziyaretçilere açıldı. Ancak mozaik motiflerinden devamının bina dışında olabilme ihtimali ile bahçe kısmında kazıların devam ettiği tarihi bina, Kazlıçeşme Sanat adıyla ziyaretçilere açıldı. Devam eden kazılar bitince bina aynı zamanda bir mozaik müzesi niteliği de taşıyacak.
Mevlevî tarikatının İstanbul’da Galata Mevlevihanesi’nden sonra faaliyete geçirdiği ikinci dergâh olan Yenikapı Mevlevihanesi tam teşekküllü bir külliye niteliği taşımaktadır. Osmanlı dönemi mimari tarzını yansıtan Mevlevihane, Merkezefendi Mahallesi sınırları içinde yer almakta ve tarikatın “Âsitâne” olarak kabul ettiği büyük ölçekli külliyelerinin başında gelmektedir. Restorasyonun tamamlanmasının ardından; Uluslararası Mevlana Vakfı’nın 2010 İstanbul Kültür Başkenti organizasyonları kapsamında Mevlevi Kültürü ve Sema etkinlikleri gibi birçok organizasyona ev sahipliği yapmıştır. Mevlevihane; 2009’da devlet eliyle kurulan ilk vakıf üniversitesi olan Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’ne tahsis edilmiş, başta Medeniyetler İttifakı Enstitüsü olmak üzere Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Enstitüsü ile araştırma merkezlerinin yer alacağı tarihi bina hizmet vermeye başlamıştır.
İstanbul’un önemli ziyaretgâhlarından olan Merkezefendi Camii ve türbesinin tescili 2005 yılında yapılmış, restorasyonu 2010 yılında başlamış ve yaklaşık üç yıl sürmüştür. Restitüsyon vaziyet planı, kâgir anıt eserin 1940 tarihli encümen arşivi kayıtlarındaki fotoğrafardan da yararlanılarak hazırlanmıştır. Restorasyonun tamamlanmasının ardından Merkezefendi Dış Avlu projesi geliştirilerek Cami ve avlu bütünleştirilmiş ve tarihi mekana değer kazandırılarak inanç turizminin geliştirilmesi sağlanmıştır.
Merkezefendi Hamamı’nın tescili 2005 yılında yapılmış, aynı yıl restorasyonuna başlanmıştır. 2012 yılında restorasyonu tamamlanan Merkezefendi Hamamı mülk sahiplerine teslim edilmiş, Tarihi Merkezefendi Hamamı olarak hizmet vermeye başlamıştır. Restorasyonda öncelikle, zaman içinde avlu duvarını kuşatarak yok eden niteliksiz yapılar kaldırılarak yapı dışarıdan algılanabilir hâle gelmiştir. Yapıda strüktürle ilgili sorunlardan kaynaklanan çatlaklar giderilmiştir. Özgün olmayan sıvalı yüzeyler temizlenerek sıvanın döküldüğü kısımlar özgün içerikte hazırlanan sıva karışımı ile onarılmıştır. Hamamın arka duvarı üzerinde büyüyen odunsu bitkiler duvar üzerinden temizlenmiştir. Hamamın iç mekânlarında oluşan kirler kil ve kâğıt hamurları ile temizlenmiştir. Nem sebebiyle çürüyen ahşap kaplama ve taşıyıcılar özgün hâli korunacak boyutta ve nitelikte ahşap doğramalar ile değiştirilmiştir. Karo mozaikle döşenmiş olan soyunmalık zemine mermer kaplama yapılmıştır. Yapıda oluşan yosunlaşma alınan önlemlerle giderilmiştir.
2005 yılında tescil edilen Abdülbâki Paşa Darülkurrası’nın restorasyonuna 2007 yılında başlanmıştır. Kubbenin kurşun kaplaması yenilenmiştir. Restorasyonu 2008 yılında biten yapı bugün Nağmedar ismiyle kültür sanat faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır.
Alan çalışmasıyla ortaya çıkan bu bina Merkezefendi Hamamı’nın hemen sol çaprazında bulunmaktadır. Bina 2008 yılında tescil edilmiştir. Özgün haline kavuşan bina bugün Zeytinburnu Araştırmaları Merkezi olarak kullanılmaktadır.2014 yılında restorasyonu tamamlanmıştır.
Merkezefendi Külliyesi’nde bulunan bir numaralı hazire külliyenin kuzey-doğu yönünde yer almaktadır. Burada daha önce yenilenmiş olanlarla birlikte 150 adet mezar bulunmaktadır. 2013 yılında başlayan restorasyonda bütün bozulmalar giderilmiştir. Korozyona uğramış mezar korkuluklarından kullanılamayacak durumda olanlar yeniden imal edilmiş, iyi durumda olanlar onarılmıştır. Mermer kaplaması düşenler yenilenmiş, beton parapetli olan bazı mezarlar da mermer ile kaplanmıştır.
500 yılı aşan bir zaman önce inşa edilen, 1874 tarihinde tevhidhâne ile birlikte yeniden yapılan, ihtiyaçtan doğan çeşitli eklerle 1925 yılına dek varlığını sürdürüp daha sonra yok olan mescid, İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü denetiminde Zeytinburnu Belediyesi tarafından gerçekleştirilen kazı çalışması neticesinde müştemilatıyla ortaya çıkarılmış ve 2005 yılında tescil edilmiştir. Mescidin restorasyonu 2011 yılında başlamıştır. Çoğunluğu toprak altında kalan mescid ve harem binalarının aslına uygun olarak restorasyonu bir yıl sürmüştür. Bulunan etnografk eserler temizlenmiş ve arşivlenmiştir. 2014 yılında restorasyonu tamamlanarak Vakıflar genel Müdürlüğüne teslim edilmiştir. Seyyid Nizam Eğitim Vakfı hizmet vermektedir.
Merkezefendi Cami cümle kapısının hemen karşısında bulunan ve 1992 yılında kültür varlığı olarak tescillenen meşruta bölgede restorasyonu tamamlanan ilk sivil mimarî yapıdır. 2006 yılında başlayan restorasyon esnasında ahşap konağın bahçesindeki ağaçlar korunmuş, süs havuzu yenilenerek ahşap platformlar eklenmiştir. Restorasyonu 2008 yılında biten konak, 2010 yılından beri Türk Dünyası Belediyeler Birliği merkezi olarak kullanılmaktadır. Türk Dünyası Belediyeleri Birliği binası olarak hizmet vermeye başlamıştır.
Sivil mimarî yapılardan ahşap konak 2005 yılında tescil edilmiş, 2009 yılında restore edilmeye başlanmıştır. 2010 yılında restorasyonu tamamlanan beyaz konak bir süre Yeryüzü Doktorları Dernek binası olarak hizmet vermiştir. Bugün Türkiye Fotoğraf Vakfı’nın genel merkezi olarak hizmet vermektedir
Bölgedeki sivil mimarî yapılardan biri olan 19. yy tarzı sofalı ahşap konağın tescili 2005 yılında yapılmıştır. 2009 Restorasyonu tamamlanan Ahşap Konak, Yeryüzü Mühendisleri Binası olarak kullanıldı. 2017 yılında ise İlaç Eczacılık Sağlık Bilim ve Teknojileri Vakfı olarak hizmet vermeye başlamıştır.
2010 yılında restorasyonu tamamlanan Ahşap Konak mülk sahiplerine teslim edilmiştir.
Merkezefendi caddesinde bulunan ve zaman içinde müdahalelere uğramış olan bu sivil yapının 1960’lı yıllara ait fotoğrafları incelenmiş ve hane halkından bilgi alınarak restitüsyon raporu hazırlanmıştır. Yapı 2016 yılında yeniden inşa edilmiştir. 2016 yılında rekonstrüksiyonu tamamlanan bina mülk sahiplerine teslim edilmiştir.
2008 yılında tescil edilen bina bugün Merkezefendi Hamamı’ndan sonraki sokaktan girilip bakkaldan sola dönüldüğünde sanat atölyesinin yan tarafında kalmaktadır. Konut niteliği taşıyan binanın rekonstrüksiyonu 2015 yılında başlamış ve aslında tek bir binanın ortadan bölünüp çift kapı ile ikiz bina görüntüsü kazandığı anlaşılmıştır. Doğal taş yürüme yollarıyla kaplanan ve bakımı yapılan bahçeye taş duvar örülmüş, girişine iki kanatlı ahşap kapı takılmıştır. Rekonstrüksiyonu bir yıl sürmüştür. 2016 yılında rekonstrüksiyonu tamamlanmıştır. Sivil mimari örneği olarak gelecek nesillerin kullanımına hazırdır.
1969 yılında tescil edilen Yenikapı Mevlevihane’sinde önemli şahısların medfun bulunduğu hamuşan ve yola bakan cephesinde çeşme yer almaktadır. Restorasyon aşamasında güney, doğu ve batı duvarlarındaki yıkılmış kısımların onarımı yapılmıştır. Hamuşan duvarında bulunan tek cepheli çeşme de aslına uygun olarak 2012 yılında tamamlanan restorasyonun ardından tarihi çeşme özgün kotuna getirilmiş, mezar taşlarının envanteri hazırlanarak gelecek nesillere bilgi aktarımı sağlanmıştır.
Hamamın hemen karşısında bulunan karakol binasının tarihi hakkında somut bir bilgiye ulaşılamamakla birlikte, yapım tekniği, üslubu ve malzeme özelliklerine bakılarak 19. yüzyıl ortalarında inşa edildiği düşünülmektedir. Yapı 2008 yılında tescil ettirilmiş, 2018 yılında restore edilmiştir. . Yapının dış duvarları etrafına drenaj sistemi döşenmiş, zemin ve yağmur suyunun etkileri en aza indirilmiştir. Yenileme çalışmaları biten bina bugün Zeytinburnu Zabıta Karakolu olarak kullanılmaktadır.
Yoğun mezarlık alanlarının bulunduğu Balıklı Seyitnizam Yolu üzerinde bulunan Tescilli Kapı, Tıbbi Bitkiler Bahçesi’nin kapılarından biridir. 2010 yılında restorasyon uygulaması tamamlanmıştır. Sağlıklaştırma aksı üzerinde odak noktası olarak hayata geçmesi sağlanmıştır.
2010 yılında restorasyonu tamamlanan Fırın binası kafe olarak hizmet vermektedir.
2012 yılında restorasyonu tamamlanan Hacı bayram Çeşmesi ve uygulama sırasında ortaya çıkan namazgahı yol seviyesine alınarak tarihi değerine kavuşması sağlanmıştır.
2014 yılında restorasyon ve rekonstrüksiyonları tamamlanan Seyyid Nizam Cami ve Müştemilat Binası inanç turizminin önemli odak noktası olarak hizmet vermektedir.
2011 yılında restorasyonu tamamlanarak tarihi kimliğine kavuşması sağlanmıştır.
2010 yılında restorasyonu tamamlanarak tarihi kimliğine kavuşması sağlanmıştır.
17.yüzyılda inşa edilmiş olan, dikdörtgen planlı, kırma çatılı küçük bir cami olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Cami, Kültür Vadisi Projesi kapsamında devrinin özelliklerini yansıtacak şekilde 2014 yılında restorasyonu tamamlanarak ibadete açılmıştır.
Kazlıçeşme Cami, Fatih Cami ve Yedikule Cami olarak da bilinen Kazlıçeşme Fatih Cami, Fatih Sultan Mehmet döneminde yapılmış ve 19. yüzyılın başında esaslı bir onarım geçirmiştir. Devrinin özelliklerini yansıtacak şekilde niteliksiz eklerinden arındırılarak restorasyonunun yapılması amaçlanmış olup, 1993 yılındaki çevre düzenlemesi sırasında çevresindeki yapılar yıkılarak ortaya çıkartılmıştır. 2014 yılında restorasyonu tamamlanarak ibadete açılmıştır.
2012 yılında restorasyonu tamamlanarak tarihi değerine kavuşması sağlanmıştır.
2012 yılında restorasyonu tamamlanarak tarihi değerine kavuşması sağlanmıştır.
Kazlıçeşme, Hacı Bayram Çeşmesi, Seyyid Nizam Çeşmeleri, Çörekçi Çeşmesi, Mevlevîhane Çeşmesi, Davutpaşa-Haseki Sultan Meydan Çeşmesi, Sadrazam Ali Paşa Çeşmesi, Veliefendi Çeşmesi, Merkezefendi Camii Çeşmesi, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Çeşmesi, Derviş Paşa (Takkeci Camii) Çeşmesi, Bezmiâlem Valide Sultan Çeşmesi, Hüseyin Bey Çeşmesi, Kapıcı İsmail Ağa Çeşmesi bir kaçıdır. Birçoğunun restrorasyonu tamamlanmıştır.
Yenikapı Mevlevîhanesi yanında yer alan sarnıç Zeytinburnu Belediyesi tarafından ortaya çıkarılmış ve 2008 yılında tescil edilmiştir.
Cami kitabesinde yazılı olduğu gibi İbrahim Çavuş tarafından 1591-92 yıllarında yaptırılmıştır. Takkeci İbrahim Ağa Cami’nin yanında mektep ve sebil bulunmaktadır. Cami, Halveti Tekkesi olarak kullanılmıştır. Üç kapılı geniş bir avlu içinde yer alan cami, 1.15 metre kalınlığında kesme taş ve iki sıra tuğla ile yapılmıştır. Takkeci İbrahim Ağa Cami’nin bulunduğu bölge Topkapı’daki ilk yerleşim alanıdır. Ancak yeni yolların açılmasıyla yerleşim alanlarından uzaklaşmış ve şu anda Topkapı Kent Parkı’nın kuzeyinde kalmıştır. Takkeci İbrahim Ağa Cami Restorasyonu İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 2008 yılında tamamlanmıştır.
Fatih Sultan Mehmet Vakfı Üniversitesi Kampüs Alanı yapılmasına yönelik olarak, Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ile Vakıflar Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokol çerçevesinde, Merkezefendi Mahallesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi yakın çevresinde, Kampüs Alanı yapılmasına yönelik hazırlanan projeler ilgili Koruma Kurulunca onaylanmış olup, yakın zamanda Üniversite fonksiyonlarını içeren yapılaşmalarıyla birlikte Kültür Vadisi proje alanı tarihi, kültürel değerleriyle önemli odak noktası olacaktır.
30 yıla yakın süredir hizmet vermiş olan, İstanbul’un en büyük üç basketbol merkezinden biri olan Abdi İpekçi Spor Salonu yerine Türkiye Basketbol Federasyonu tarafından yeni bir Kentsel ve Bölgesel Büyük Spor Alanı yapılacaktır. Abdi İpekçi spor salonu ömrünü tamamlamış olduğundan yıkımı yapılıp, yakın çevresinde de spor tesisleri ile birlikte ticaret, konut ve turzim fonksiyonları da bu çevrede hayat bulacaktır.
Aslında bir mahalle meclisi, ticaret alanı ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapması amacıyla planlanan Meydan Saçağı, 2011 yılında, sabit cam doğrama yapılarak kapalı mekân hüviyetine bürünmüş ve uzun zaman organik pazar alanı olarak hizmet vermiştir. Nihayet 2016’da, bağımsız raf sistemi getirilerek, yaklaşık elli bin kitap kapasiteli bir kütüphaneye dönüştürülen bu mekâna sonraki yıllarda Merkezefendi Millet Kıraathanesi ismi verilmiştir. 121 kişilik çalışma salonu, 48 kişilik bekleme salonu, 68 kişilik konferans salonu, 1 adet mutfak, 1 adet seyir terası, birer adet bay ve bayan lavabosu olmak üzere toplam 778 metrekareden oluşmaktadır.
Zeytinburnu Belediyesi desteği ile 2007 yılında yapımına başlanan yeni cami 2011 Ramazan ayında ibadete açılmıştır. Seyyid Nizam Cami avlusu genişletilerek külliye haline getirilmiş sanat atölyeleri çayhane ve Millet Kütüphanesi olarak halkın kullanıma açılmıştır.
Zeytinburnu Kültür Vadisi Kültür Odaklarını Sağlıklaştırma Projesi, Sur Tecrit Alanı’nda bulunan dört farklı kültürel ve tarihi odağın (Merkezefendi Cami, Yenikapı Mevlevihanesi, Balıklı Ayazma ve Kilisesi ve Seyyid Nizam Cami) bütünleşmesini sağlayan aksın ve bu odakların düzenlenmesi projesidir. Bu proje kapsamında, tarihi ve kültürel değerleriyle ön plana çıkan dört odağın sağlıklaştırılması, bu aks çevresindeki tarihi Müslüman ve Ekaliyet mezarlıklarının bu kentsel tasarım projesi dahilinde kentsel yaşama dahil edilmesi öngörüldü. Bu dört kültür odağına ulaşımın en rahat şekilde gerçekleşebilmesi için otopark, yaya yolları ve güzergahları ile toplu taşım güzergahları ve durakları Kültür Vadisi Projesi kapsamında projeleri hazırlandı. Gerçekleştirilen açık alan düzenlemelerinde Kültür Odakları arası görsel ilişkinin sağlanması, engelliler için bu alanlara erişilebilirlik, coğrafi kriterler, gün ışığından faydalanma ve tarihi yapılarla ilgili mekansal kriterler göz önüne alındı. Göz önüne alınan diğer konuların başında peyzaj düzenlemeleri gelmektedir. Yeşil alanların tasarımı, su ögesi tasarımı, aydınlatma, sert zeminlerde kullanılacak malzemelerin belirlenmesi ve mezarlık duvarları tasarımı gibi konular Zeytinburnu Kültür Vadisi Projesi kapsamında projelendirilmiş ve uygulanmıştır. Kültür Aksı boyunca yer alan mezarlıkların, yola bakan cephelerinde mezarlık duvarlarının, mezarlık giriş ve kapılarının, aydınlatma, oturma mekanları, çeşme vb. gibi donatıların nitelikleri, güncel durumları, kullanılabilirlik potansiyellerini, yaya yolları, araç yolları ile diğer mezarlar arasındaki geçişlerin değerlendirilmelerini, idari-güvenlik binaları ve diğer mezarlık yapıları açısından incelemeler ve değerlendirmeleri içermektedir.
2009 yılında onaylanan avan projeler doğrultusunda uygulama başlamış ve bugün mahalle dokusu ortaya çıkmıştır.
2009 yılında onaylanan avan projeler doğrultusunda Belgradkapı Cami, Park, Üniversite, Huzurevi, Hastane, Yurt, Ticaret, Okul projeleri hayata geçirilmiştir.
Restorasyon Örnekleri
